Kolej zębata w cieniu Matterhornu

Szwajcaria. Gornergrat

Jedną z największych atrakcji turystycznych Zermatt, popularnego szwajcarskiego ośrodka sportów zimowych, jest kolejka zębata na górski grzbiet Gornergrat. W ciągu 35 min. jazdy pokonuje ona malowniczą, widokową trasę o długości 9339 m, a zarazem 1479 m różnicy poziomów: z 1604 na 3089 m n.p.m. Jest to najwyżej biegnąca w Europie kolej zębata poprowadzona na wolnym powietrzu i druga po Jungfraubahn (3454 m n.p.m.), najwyżej leżąca stacja kolejowa na naszym kontynencie. To także pierwsza elektryczna kolej w Szwajcarii.

Górska wioska Zermatt, obecny sławny kurort w Alpach Pennińskich w kantonie Wallis (Valais), jeszcze półtora wieku temu dostępna była tylko pieszo, gdyż droga kołowa kończyła się w odległej o kilkanaście kilometrów wsi St. Niklaus (blisko 600 m niżej licząc od poziomu morza). Pierwszym "obcym", który pojawił się w tych stronach w I połowie XIX w., był podobno szkocki glacjolog prof. James David Forbes. Pierwsze zdjęcie panoramy ze szczytu grzbietu Gornergrat opublikował przewodnik Bedekera w roku 1856. Wówczas zaczęli pojawiać się tu pierwsi alpiniści.

Premierowe wejście w 1865 r. na szczyt Matterhornu, po ośmiu nieudanych próbach, przez Brytyjczyka Edwarda Whympera i jego towarzyszy, zapoczątkowało alpinistyczną, a następnie narciarską karierę Zermatt. Za początek masowego, w ówczesnej skali, ruchu turystycznego, uważa się tu rok 1870. Znakomicie ułatwiło go zbudowanie i uruchomienie w 1891 r. linii kolejowej Brig - Visp - Zermatt. W rok później wydano koncesję, a następnie rozpoczęto budowę kolei zębatej Gornergrat. Początkowo miało to być zresztą tylko przedłużenie istniejącej już linii aż do Weiler Zum See. Stamtąd planowano zbudowanie kolejki krzesełkowej na Schafberg oraz zębatej do Whymperhütte u podnóża Matterhornu.

Zdecydowano się jednak na poprowadzenie nowej, niezależnej linii. wąskotorowej, podobnie jak Brig - Zermatt, o rozstawie szyn 1000 mm, z systemem zębatym Abt i od początku zelektryfikowanej. Na górskiej trasie z maksymalnym nachyleniem terenu 20º. Prąd dla elektrycznych lokomotyw dostarczała pobliska elektrownia wodna. Przez dwa lata linie tę budowało 2,5 tys. robotników, głównie sprowadzonych z sąsiednich Włoch. Okazało się, że najtrudniejszym zadaniem było zbudowanie 24-metrowego mostu i 93-metrowego wiaduktu wspartego na filarach, nad wąwozem rzeki Visp. Wydrążono też 4 tunele o długości 25, 45, 60 i 179 m.

Otwarcie w 1898 r. Pierwsza lokomotywa przejechała nową trasą GGB - Gornergerat-Bahn 24 XI 1897 r. Jednak oficjalnie otwarto ją dopiero 20 VIII rok później. Przy czym nie na całej obecnej długości trasy, gdyż dopiero w 1909 r. przedłużono ją o odcinek doprowadzając jak najbliżej szczytu Gornergrat.

Aż do 1928 r. kolej ta funkcjonowała tylko w lecie, ze względu na zagrożenie lawinowe. W zimie kończyła jazdę na stacji Riffelalp (2210 m n.pm.), ewentualnie następnej, Riffelboden (2348 m n.p.m.). Dopiero w latach 1939 - 1941 zbudowano powyżej niej specjalną galerię przeciwlawinową. Dzięki czemu już w roku następnym pociągi, także w zimie, zaczęły docierać do stacji końcowej Gornergrat. Wcześniej zmieniono system i moc zasilania lokomotyw, które początkowo jeździły z prędkością 7 km/godz. W 1947 r. podwojono ją, skracając czas jazdy o połowę.

Stacja GGB - Gornergrat Bahn AG (taką nazwę linia ta ma od 2005 r.) znajduje się niemal naprzeciwko dworca kolejowego Matterhorn-Gotthard-Bahn w Zermatt. Bilety są, niestety, drogie - 42 CHF (blisko 150 zł) w jedną stronę, dwukrotnie drożej w obie. Ale pociągi kursują często, od świtu do zmierzchu. A na trasie można wysiadać w dowolnej miejscowości, obejrzeć to, na co ma się ochotę i jechać dalej którymś z następnych. Ruszamy z 1604 m n.p.m. wznosząc się powoli nad starą, położoną nad rzeką Visp, częścią Zermatt z drewnianymi budynkami, najstarszymi z XVI wieku, ale i nowoczesnymi hotelami oraz pensjonatami.

Wspaniały szczyt Matterhornu początkowo zakrywają chmury, ale szybko pojawia się on w całej okazałości. Po chwili przejeżdżamy most Getwingbrücke i zaraz za nim wiadukt Findelenbachviadukt. A za nim, już na wysokości 1770 m n.p.m., kolejno cztery tunele: Gsäss, Bränfluh, Kühlerbrunnen i najdłuższy, 179-metrowy Landtunnel. W przerwach między nimi po prawej stronie jazdy mamy coraz piękniejsze widoki na Zermatt, zbocza górskie i alpejskie szczyty. Po lewej głównie las.

Najpiękniejsze widoki. Stacyjka Riffelalp (na 2211 m n.p.m.) to miejsce wypadowe na wędrówki na Findeln, Gant, Grünsee bei Zermatt (Zielone Jezioro) oraz Riffelberg lub Gornergrat. Już w 1899 r. zbudowano tu hotel, który spłonął 65 lat później. Nowy wybudowano w 2000 r. Łączy go ze stacją kolejki, jeżdżący po tylko 675-metrowej długości trasie, elektryczny tramwaj Riffelalptram (RiT). Dalej jedzie się już przez otwartą przestrzeń, bez lasów. Z najpiękniejszymi widokami znowu po prawej stronie w kierunku jazdy, na głęboką dolinę i alpejskie szczyty.

Kolejna stacja pośrednia w Riffelboden położona jest na wysokości 2348 m n.p.m. Następnie przejeżdża się wielkim łukiem toru pod 770-metrową galerią przeciwlawinową Riffelbordgallerie. W Riffelbergu, na 2582 m n.p.m., odbywa się mijanka z pociągiem zjeżdżającym z góry. Roztacza się stąd chyba najpiękniejszy, a zarazem najbliższy widok na majestatyczny, wspaniale oświetlony przez słońce, z rzadkimi obłokami, szczyt Matterhornu. Od grudnia 2006 r. Riffelberg ma połączenie kolejką gondolową z Furi (1850 m), a także wyciąg krzesełkowy "Gifthittli". Wyciąg ten dochodzi również do ostatniej stacji pośredniej BBG - Rotenboden (2819 m n.p.m.), punktu wypadowego wędrówek w masyw Monte Rosa, a zarazem ulubione miejsce startu narciarzy na trasy Zermackiego Raju.

Gornergrat. Po 35 min. jazdy i pokonaniu ostatniego, ostrego zakrętu, jesteśmy na miejscu - na stacji Gornergrat, położonej na wysokości 3089 m n.p.m. Szczyt jest trochę wyżej, liczy 3131 m n.p.m. Między stacją kolejki i położoną kilkadziesiąt metrów od niej platformą widokową stoi duży hotel 3100 Kulm-Gorngerat, najwyżej położony w Alpach szwajcarskich. A także restauracja, duże obserwatorium astronomiczne oraz kamienna kaplica św. Bernarda.

Widoki z platformy są, przy panującej słonecznej pogodzie, fantastyczne. W zasięgu wzroku jest 29 alpejskich czterotysięczników. Zorientować się, który jest którym, ułatwiają specjalne panoramiczne tablice. Zachwycający jest samotny Matterhorn i stojący jeszcze bliżej Mały Matterhorn (3883 m n.p.m.) połączony z Furi w Zermatt, poprzez Trockener Steg - stację przesiadkową, także na Furgg i do Schwarzensee Paradise (Raju Czarnego Jeziora), kolejką kabinową. Ale najwyższym widocznym stąd szczytem, jest położony na południowy-wschód, Dufourspitze (4634 m n.p.m.) w masywie Monte Rosa.

4-tysięczniki. To zarazem trzeci, po obu Mont Blanc, najwyższy szczyt alpejski. Nie zaś, jak przekonani są nie tylko Francuzi i chyba większość Europejczyków, a takie stwierdzenie znaleźć można również w niektórych przewodnikach i licznych innych publikacjach - najwyższy szczyt Europy. Bo przecież trzy wyższe od Mont Blanc europejskie szczyty znajdują się na Kaukazie. Z platformy widokowej na Gornergrat roztacza się też szeroka panorama na inne, najwyższe 4-tysięczniki. M.in. daleko na zachodzie Mont Blanc, a także Mont Maudit, Les Grandes Jorasses i Grand Combin. W kierunku południowym wprawne oko dostrzeże szczyt Jungfrau.

A w jej pobliżu inny, majestatyczny, samotny alpejski szczyt Mönch. Bliżej zaś widać: Monte Rosa, Liskamm, Dom i Weisshorn. Jak również dwa, położone w pobliżu, lodowce, z których Gornergletscher jest drugim pod względem długości (14 km) i powierzchni (68 km²) w Alpach. Oglądanie tych wspaniałych panoram jest prawdziwą przyjemnością.